Rosja należy do największych światowych producentów ziaren słonecznika i oleju słonecznikowego. Wielkość zbiorów determinowana była dotąd raczej przez znaczny ogólny areał upraw, niż przez wielkość plonów uzyskiwanych z hektara. W 2018 i 2019 roku nastąpił jednak znaczny wzrost produkcji słonecznika w Rosji – do 18,9 milionów ton (w porównaniu ze średnimi wartościami rocznymi wynoszącymi około 11 milionów ton w ubiegłym dziesięcioleciu).
Rosyjska i światowa produkcja słonecznika
Słonecznik należy do najważniejszych roślin oleistych. Jego światowa produkcja w 2017 roku wyniosła 47 milionów ton, z czego 10,4 milionów ton przypadało na Rosję. W Rosji słonecznik jest także popularną rośliną konsumpcyjną, spożywaną jako przekąska lub w formie chałwy słonecznikowej. Większość ziaren słonecznika służy jednak do produkcji oleju słonecznikowego. Produktem ubocznym są makuchy, wytłoki mające duże znaczenie w produkcji wysokowartościowych pasz. Produkcja słonecznika wpływa więc także na hodowlę zwierząt, w tym ceny trzody chlewnej. Znaczny wzrost zbiorów słonecznika w Rosji w 2018 i 2019 roku wywarł więc wpływ nie tylko na rynek roślin oleistych, ale także na rynek rolny jako całość. Duże skoki cen odnotowała każda fizyczna i internetowa giełda rolna. Także giełdy towarowe w Polsce objął trend spadkowy: wysokie zbiory słonecznika wiążą się ze spadkami światowych cen trzody chlewnej.
Metody uprawy słonecznika na świecie i w Rosji
Uprawy słonecznika wymagają żyznych, wilgotnych i dobrze napowietrzonych gleb, a także dużej ilości światła słonecznego. Warunki takie panują w centralnym regionie czarno ziemnym, czyli na obszarach stepowych południowo-zachodniej Rosji. Ciężkie czarnoziemy wymagają jednak intensywnych prac rolniczych, co powoduje szybkie zużywanie się części do pługów. Głęboka orka umożliwia zwiększenie plonów, wpływa też na zmniejszenie głębokości sadzenia nasion słonecznika (około 2,5 cm) i rozstawu pomiędzy pojedynczymi roślinami (około 45 cm). Słonecznik jest przy tym rośliną wymagającą dużych ilości składników odżywczych: mimo żyzności czarnoziemów, niezbędne jest obfite nawożenie. Wysokie plony słonecznika w Rosji w ostatnich latach wywierają więc wpływ także na ceny części rolniczych i nawozów sztucznych. Niemal każdy internetowy sklep rolniczy odnotował wahania w cenach części do maszyn rolniczych stosowanych w Rosji. Oczywiście każdy sklep rolniczy na świecie odnotował także znaczny spadek cen samych ziaren słonecznika. Jesienią 2019 roku ich ceny w Rosji spadły do 1500 rubli za tonę – jest to najniższa notowana wartość od 2014 roku.
Znaczenie rekordowych zbiorów słonecznika w Rosji dla rynku rolnego
Rekordowe zbiory słonecznika w Rosji wywierają znaczny nacisk tak na rynki rolne krajów rozwijających się, jak i na rynki krajów rozwiniętych. W przypadku upraw słonecznika w krajach rozwijających się, a także na Ukrainie i w Rumunii, konkurencja ze słonecznikiem produkowanym w Rosji stwarza konieczność przyspieszonej mechanizacji rolnictwa. Spadające ceny słonecznika wywołały w wielu krajach rosnące zapotrzebowanie na części do maszyn rolniczych, w tym części do ciągników i części do kombajnów. Można więc mówić o panice na rynku roślin oleistych. Eksperci wskazują jednak, że nadpodaż rosyjskiego słonecznika będzie w kolejnych latach równoważona większym zapotrzebowaniem na olej sojowy i palmowy w Indiach i Chinach.
